Een onderbelicht verhaal in de koloniale geschiedenis

Na het succes van ‘De Tolk van Java’ en ‘Lichter dan ik’ volgt opnieuw een voorstelling die de onderbelichte kant van de Nederlandse koloniale bezetting van Indonesië toont. Vrij naar de romans Rubber (1931) en Koelie (1932) van schrijfster Madelon Székely-Lulofs, laat ‘Gelukszoekers op Sumatra’ zowel het perspectief van witte planters zien als dat van geronselde en uitgebuite contractarbeiders. Dinsdag 17 januari is dit stuk te zien in Schouwburg Cuijk.

Stefan Rokebrand speelt in ‘Gelukszoekers op Sumatra’ de rol van Van Hemert, een witte man die met de stijgende rubberprijzen gemakkelijk carrière heeft gemaakt in het ongelijke systeem. Tara Hetharia speelt twee contractarbeiders. Karminah is een Javaanse vrouw die als gebruiksvoorwerp van mannelijke hand tot hand wordt doorgegeven en Saïma is een vrouw die het systeem van uitbuiting waarin vrouwen nauwelijks rechten hebben en amper geld verdienen, overleeft door zich bewust te prostitueren.

Onderdrukte contractarbeiders

Tara: ‘Ik vind het belangrijk om dit verhaal te vertellen. En ook heel spannend. Als er al over dit onderwerp is geschreven, is dat vaak vanuit het witte perspectief gedaan. Over de gevoelens en gedachten van de onderdrukte contractarbeiders zijn bijna geen bronnen te vinden, niet vanuit hun eigen perspectief in ieder geval. Ik probeer als actrice om Karminah en Saïma een zo volledig mogelijk gezicht te geven. 

Een van mijn medespelers, Joenoes Polnaija, geeft een stem aan een mannelijke contractarbeider, Roeki, die keihard moet werken en hard en onredelijk gestraft wordt. Wij proberen allebei om onze personages niet alleen maar als slachtoffers te spelen, maar ze vooral gewoon mensen te laten zijn. Juist omdat ze in de geschiedenis ontmenselijkt zijn, voelt dat als een verantwoordelijkheid die ik met veel liefde vervul. Al besef ik dat helaas nooit helemaal te achterhalen valt hoe het leven voor iemand als Karminah, Saïma of Roeki was, omdat er nauwelijks contractarbeiders waren die konden schrijven, dus hun werkelijke verhalen zijn verloren gegaan.’

Nog altijd relevant

Stefan: ‘Op zich spelen wij geen mensen van nu, maar personages van toen. Maar ik zie in het verhaal veel dat ook over nu gaat. Denken in ‘wij’ en ‘zij’, over de ruggen en levens van andere mensen geld verdienen - dat zijn allemaal kwesties die nog steeds spelen en in de geschiedenis hun oorsprong hebben.’

Tara: ‘Onze welvaart hier en nu komt mede door dit verleden van uitbuiting. En die uitbuiting is er nog steeds. Wij in het Westen dragen kleding die onder slechte, mensonterende omstandigheden wordt gemaakt bijvoorbeeld. De ontbossing die toen op Sumatra begon, gaat nu nog altijd door. Ik hoop heel erg dat mensen die naar deze voorstelling komen kijken juist gaan nadenken over de wereld van nu.’

Stefan: ‘Ik ben ooit op de rubberplantages op Sumatra geweest, maar had geen idee van wat zich daar heeft afgespeeld. Pas door deze voorstelling heb ik die geschiedenis leren kennen. Ik hoop dat we dit tamelijk onbekende verhaal uit de geschiedenis inzichtelijk kunnen maken door met deze voorstelling een vergrootglas te leggen op algemene mechanismes van ongelijkheid die nog altijd doorwerken.’

Gelukszoekers op Sumatra is dinsdag 17 januari te zien in Schouwburg Cuijk. Kijk voor kaarten en informatie op schouwburgcuijk.nl