Haalt kabinet Schoof Pasen 2025?

In Esprit des Lois uit 1748 schreef de bekende Franse filosoof en magistraat Montesquieu (1689-1755), die beschouwd wordt als een van de grondleggers van de sociologie en als een van de voornaamste filosofen van de Verlichting, reeds het volgende: “Ik zou de gelukkigste der stervelingen zijn als ik ervoor kon zorgen dat de mensen konden genezen van hun vooroordelen.” Montesquieu koos voor een middenweg tussen de ideale maatschappij / de volmaakte mens van Rousseau en het meedogenloze realisme van Machiavelli. Hij pleitte voor een constitutionele scheiding van de wetgevende, uitvoerende en controlerende macht. Oftewel tussen parlement, regering en justitie. De zogenaamde Trias Politica, het uitgangspunt van alle moderne democratieën. Een politiek van het minste kwaad. M. zei daarover: “Ik zou goede wetten vergelijken met grote netten waarin de vissen gevangen zitten, maar zich vrij voelen.”

Vooroordelen zijn meningen over een persoon of groep, die meestal negatief zijn en gebaseerd op stereotypen. Stereotypen zijn algemene beelden over de kenmerken, eigenschappen en gedrag van een groep. Bijvoorbeeld: ”Alle Amerikanen heb een hamburgerbuik / Linkse Nederlanders haten de PVV en FvD / Dikke mensen zijn gezellig / Joden zijn geldbelust / Alle Marokkaanse jongens zijn crimineel / PVV stemmers zijn racisten.” Een mening dus die niet op feiten, ervaring of waarneming is gebaseerd en daarom niet rationeel is. Als resultaat van generaliseringen ontstaan vooroordelen. Voltaire(1694-1778), Frans filosoof, historicus en schrijver, die leefde tijdens de Verlichting, gaf als definitie van vooroordeel: een mening zonder oordeel. “Vooroordelen zijn de argumenten van dwazen” vond hij. 

Na deze voor Nar noodzakelijke inleiding snel naar de visie van hem op de titel c.q. de vraag van deze column. Op dinsdag 2 juli aanstaande is het dan zover en presenteert zich kabinet Dick Schoof (of er ooit een 1 achter zal komen is nog maar de vraag) na ruim 7 maanden ploeteren, zweten en ergernissen. De vier: PVV (geen echte partij, laat staan een democratische, maar een eenmansbeweging met veelal blindelingse adepten) met aan het autoritaire hoofd Geert Wilders, die in velerlei opzichten sterk geïsoleerd leeft; VVD met lijsttrekker Dilan Yesilgöz, een van de belangrijkste en van nareisleugens verdachte veroorzakers van de val van kabinet Rutte 4 en het groter maken van de PVV; NSC met de integere, slimme ex CDA’ er Pieter Omtzigt, geen leider, niet stressbestendig en geen bloeiend spreker, aan het partijrechtelijke roer; en tenslotte BBB met de populair pratende weduwe Caroline van der Plas, eveneens voormalig CDA’er, die volgens kenners het liefst zou trouwen met door de haar aanbeden Geert, nog steeds op plek 1, maar Mona Keijzer hijgt reeds Volendams in haar nek. Deze vier gaan niet in het kabinet zitten, maar gaan de vier partijen van deze coalitie leiden in de Tweede Kamer en uiteraard stevig controleren of hun ministers en staatssecretarissen in het lands- en vooral ook in het partijbelang gaan opereren.  

Dichter en toneelschrijver Joost van den Vondel (1587-1679) schreef reeds: “De wereld is een speeltoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel.”

Dit kabinet kwam met veel vallen en toch weer opstaan tot stand, waarbij een aantal zaken opviel: 

• Verkiezingen winnen door vaak sterk populaire en valse beloftes te doen zoals vooral de PVV, die wel groeide van 17 naar 37 zetels (25% van de zetels) en ook nog eens verreweg de grootste partij werd, is heel wat anders dan een kabinet vormen, waarbij alleen BBB meteen bijna blind achter de PVV aanliep en al dolblij is met het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. De VVD moest zwaar teleurgesteld haar politieke migratiewonden likken, maar denkt met steun van de andere drie toch haar rechtse migratieplannen te kunnen uitvoeren. De NSC wikte, twijfelde, doch koos uiteindelijk toch, nog steeds weifelend, Omtzigt eigen, voor deelname met gewenste portefeuilles. Let wel: van de 150 zetels gingen er 113 naar andere partijen: 75% dus! Hoezo heeft het volk gesproken en gekozen voor een PVV-kabinet? De PVV krijgt 5 Ministers (M) en 4 Staatssecretarissen(S), VVD 4 M en 3 S, NSC 4 M en 3 S en tenslotte BBB 2 M en 3 S. De premier is partijloos en onafhankelijk, wordt beweerd.
• Fel en ongenuanceerd oppositie voeren met vooral gevatte/platte, doch vaak omstreden, hoogst popiejopie, soms sterk racistische oneliners en zo via de (sociale) media kiezers aanspreken/overtuigen is vele malen gemakkelijker dan regeren, verantwoordelijkheid nemen en het algemeen belang voorop zetten. Daarbij werd de PVV geholpen doordat het aftredende (demissionaire) en sterk neoliberale kabinet Rutte 4 de problemen in onze samenleving niet of volstrekt onvoldoende oploste, hoe moeilijk, veelzijdig en weerbarstig die problemen ook zijn. 
• Een autoritair personeelsbeleid voeren voor een Tweede Kamerfractie is zoveel malen simpeler dan geschikte, onomstreden en ervaren bestuurders naar voren schuiven die in staat zijn minister, staatssecretaris of minister-president te worden, waarbij ook diplomatiek optreden in binnen- en buitenland gewenst is. Het geklungel in deze van de PVV, lees Geert Wilders, sprak boekdelen. Geert Wilders wil regeren, maar hoogstwaarschijnlijk blijft eveneens het compromisloze PVV-geluid met stevige oneliners tot op TikTok toe via hem luid klinken. De spanning in en buiten het kabinet zal voelbaar blijven.
• De marges in de Nederlandse coalitiepolitiek zijn altijd smal: veel ligt vast in meerjarige afspraken, Nederlandse en Europese wetten en regels, de onafhankelijke rechtspraak, het ambtenarenapparaat (de vierde macht), dat altijd blijft zitten en ten dienste staat van de grondwet, de oppositie, gemeenten/provincies(VNG), de pers/sociale media, wetenschap, lobbyisten (de vijfde macht) en kritiek uit de samenleving/kiezers. Dat vraagt om uiterst deskundige, flexibele, integere en gezagvolle bestuurders die zowel in Tweede als Eerste Kamer als in binnen- als buitenland, zeker in Europa, politiek van wanten weten. Of een huidige topambtenaar geschikt is als premier van een bij voorbaat met grote argusogen bekeken kabinet is een terechte vraag. 

Toch zullen we dit komende kabinet van Dick Schoof op zijn daden moeten gaan beoordelen. Kansen en tijd geven dus. Maar de voortekenen zijn allerminst gunstig, maar ook in andere Europese landen, zoals in Duitsland (AfD) en Frankrijk (RN), dreigt gevaar voor onze democratie door extreem rechts waarbij haat jegens andere groepen soms manifest naar voren komt. Zijn de migranten/asielzoekers en vluchtelingen dé schuld van onze maatschappelijke problemen? Grenzen dicht dé oplossing? 

Hoe om te gaan met een partij als de PVV en zijn achterban/kiezers?  Nar is van mening dat de beste strategie is om zo goed en zo kwaad als het gaat in discussie te gaan met de achterban van de PVV. Als je de discussie gaat ontwijken en je alleen maar zegt dat het programma van de PVV fout is, weet de PVV-kiezer niet waarom je tegen bent en zal hij dat puur als een politiek spelletje zien. Beter is het om te benadrukken dat PVV-politici er met de pet naar gooien, zoals het feit dat veel PVV-parlementariërs bijna nooit aanwezig zijn in Tweede Kamer. Het argument dat wat de PVV belooft niet mogelijk is, kan soms werken. Maar ook dat is lastig, want kiezers horen niet graag dat iets bijvoorbeeld niet kan omdat “we” een afspraak met de Europese Unie hebben. 

A.C.W. Staring (1767-1840), dichter, landheer en landbouwdeskundige dichtte vol overtuiging: “De meester in zijn wijsheid wikt. De leerling in zijn waan beslist.“

Aan jou, geachte lezer, ter beoordeling of dit betoog bol staat van vooroordelen van Nar. Of de titel van deze column vooral een retorische vraag behelst? Of toch eerder wensdenken? En beste lezer ben jij (echt) vrij van vooroordelen? Ben jij een optimist, pessimist of een realist wat betreft een reële kans van slagen voor Kabinet Dick Schoof? Pasen is nog ver weg…….

S.F. Nar