Is de mens goed of slecht?

Dit fonkelnieuwe jaar eens gekozen voor een scheurkalender genaamd Filosofie in plaats van de eeuwige Peter Verstraaten, cartoonist en schrijver (1935-2016). Hoe humorvol ook in zijn grappen over ‘het leven’ en ‘de politiek.’ Op de weekenddagen 6/7 januari 2024 wordt de zeer interessante vraag gesteld: ‘Is de mens goed of slecht?’ 

De Chinese confucianist Meester Xun’(Xunzi) dacht evenals diverse andere confucianisten al grondig na over de vraag of de mens van nature goed of slecht is. Hij stelde: ‘De mens is slecht. Al het goede aan hem is aangeleerd.’ Deze mensvraag speelt dus blijkbaar niet alleen in de westerse wereld der filosofen. Xunzi, een beroemde volgeling van Confucius, stelde dat het geloof in de menselijke neiging tot het goede naïef was. Evenals zijn westerse collage Hobbes zag hij de mens als een fundamenteel egoïstisch wezen. De enige manier om hem te beschaven was een maatschappij vol strenge regels scheppen. Ook het onderwijs door een moreel hoogstaande meester of te luisteren naar rustgevende muziek uit de oudheid konden helpen. Op die manier kan het ’kromme hout’ dat de mens is ‘recht gebogen’ worden. Xunzi (298-238 voor Christus) was een Chinese filosoof die leefde in de periode van de Strijdende Staten. Hij is ook bekend onder de naam Xun Kuang of Xun Qing. Speelde een prominente rol binnen de Honderd Scholen van het denken. Hobbes (1588-1679) was een Engels filosoof die geldt als een van de grondleggers van de moderne politieke filosofie. Zijn in 1651 verschenen boek ‘Leviathan’ legde vanuit het perspectief van de sociaalcontract-theorie de basis voor de moderne politieke filosofie.

Toch een heel wat ander geluid dan in het vrij recente boek ‘De meeste mensen deugen’ van de auteur Rutger Bregman. Hij neemt het op voor de mens. De mens is een beest, zeiden de koningen. Een zondaar, zo beweerden de priesters. Een egoïst zo spraken de boekhouders. Al eeuwen is de westerse cultuur doordrongen van het geloof in de verdorvenheid van de mens. Maar, zo poneert Bregman, wat als we het al die tijd mis hadden? In zijn boek verweeft Bregman (1988), geschiedkundige, schrijver en opiniemaker op het gebied van statistieken, de nieuwste inzichten uit wetenschappen zoals psychologie, economie, biologie en archeologie. De auteur neemt ons mee op een trip door de historie en geeft hedendaagse antwoorden op vragen uit het verleden. Waarom veroverde juist de mens de aarde? Hoe verklaren we onze grootste misdaden? Zijn we diep van binnen geneigd tot het kwade of juist het goede? Dit boek werpt een fonkelnieuw licht op onze toekomst en herschrijft derhalve de geschiedenis. En dat op revolutionaire, adembenemende en weidse wijze. Bregman sleept je op indrukwekkende wijze mee in zijn mening en bewijzen. Zwartkijkers en cynici kunnen wat mij betreft hun biezen pakken. Een verrukkelijk boek voor elkeen die werkelijk realistisch wil zijn. Hoogste tijd voor optimisten. Maar wel met een flinke scheut levensechtheid.

Eindig deze column met een gedicht van de dichter Victor Vroomkoning (geboortenaam Walter van de Laar uit 1938), die in 2005 de Karel de Grote Oeuvreprijs, de culturele prijs van de stad Nijmegen ontving, met een prachtig, sterk relativerend, hoog humorvol gedicht. Uit zijn bundel “Dichter en dichter bij Nijmegen” die verscheen in 2023. Hij was stadsdichter van Nijmegen van 2006-2008. 

Vanochtend stokoud geworden. Direct Alpinisme

overwogen evenals reis naar Lapland om niet

te verdwijnen tussen de dode lippen van Doelloos

Leven. Daarna in bad geslopen, lijf en leden 

geïnspecteerd op regelmatigheden, symmetrie en 

schoonheid. Weinig daarvan aangetroffen.

Straks in kist, de ziel afgelegd, gewassen,

geschoren, geschminkt en opgelapt, bewierookt en

besprenkeld, bejubeld herdacht, bezongen, daal je

ongeschonden - een kind gelijk - de Hemelse Schede in. 

Toch daalt deze Nar voorlopig nog liever een/de Aardse Schede in. 

S.F. Nar