Reflecteren over de Maan
Deze maand las ik met groot genoegen in het kader van de Maand van de Filosofie het essay ‘Wat is ruimte waard’ van schrijver, dichter en theatermaker Marjolijn van Heemstra(42), die voor de Correspondent schrijft over de ruimte. Haar jongste boek is getiteld ’In lichtjaren heeft niemand haast.’ Het essay is gewijd aan de Maan, de enige satelliet van de aarde en tevens een van de vijf grootste manen van het zonnestelsel. Ook wel aangeduid met de Latijnse naam Luna. Een paar fysische gegevens: omtrek bijna 11.000 km. Diameter: welhaast 3500 km. Samenstelling kern Fe. Baan rond de aarde: 27,3 dagen. Tijd tussen twee volle manen: 29,5 dagen. En tenslotte temperatuur: 33 tot 400 Kelvin.
Diverse onderwerpen komen niet diepgravend, maar wel prikkelend voor het voetlicht in genoemd essay.
Mijnbouw op de maan een ver-van-je-bedshow? “ Nee “ is het stellige antwoord van Marjolijn. Indien wij niet oppassen pakken de allerrijksten, zoals Jeff Bezos en Elon Musk, ons zelfs het wandelen in het maanlicht af. Een dun boekje met indrukwekkende gevolgen.
De maan koloniseren, zoals bijvoorbeeld Suriname ooit gekoloniseerd is. Het is eigenlijk om te huiveren dat het kolonialisme (een voorloper van het neoliberalisme?) niet is uitgestorven en zich zelfs richt op het kwetsbare landschap van de maan. Marjolijn van Heemstra, haar familielid baron Aarnoud van Heemstra (1871-1957), jurist en politicus, was gouverneur van Suriname in de jaren 1921-1928, doet in haar essay kort, doch kwalitatief uitstekend onderzoek.
Het exploiteren van de ruimte gaat gepaard met het koloniale denken als van weleer. Daartegenover plaatst Marjolijn van Heemstra een ander, nieuw ethisch perspectief, waar wij eveneens op onze aarde de vruchten van kunnen plukken. Want het kolonialisme is springlevend en heeft aanhangers in zowel de VS, Rusland, elders in Europa als China. Indien jij je afvraagt waarom multimiljardairs als Musk en Bezos plotseling de ruimte in willen lees dan heel zeker dit essay, dat slechts 90 pagina’s omvat.
Ons zonnestelsel blijkt verpletterende bodemschatten te herbergen: asteroiden, zoals bijvoorbeeld Psyche, waar zich grondstoffen zouden bevinden van 10 triljoen dollar. Davida zelfs met een geschatte waarde van 27 triljoen dollar. Doch ook Diotima, Alauda en Palma , zijn stuk voor stuk dragers van onmetelijke rijkdom. Het was de beroemde Amerikaanse astrofysicus Niel deGrasse Tyson die in 2015 voorspelde dat de eerste triljardair dat fortuin in de ruimte zal vergaren. Hij hield zich bezig met stervorming, exploderende sterren, dwergstelsels en de structuur van de Melkweg. Deze rijkdommen bestaan voorlopig alleen nog in verbeelding tot onze beschikking, er is nog geen techniek om ze op betaalbare manier naar de aarde te verschepen.
In zijn boek The World Turned Inside Out (2021) onderzocht politicoloog en historicus Lorenzo Varacini het idee van het oude Europese kolonialisme, dat nu een nieuw leven krijgt in de ruimte. Volgens hem is dat gebaseerd op ‘horizontaal denken.’ Daar waar tekorten ontstonden of maatschappelijke tegenstellingen groeiden en sociale onrust de kop opstak, werd verplaatsing als oplossing gezien. Als jij je thuis niet meer thuis voelde, had je twee opties: in opstand komen en het thuis veroveren of ergens anders een nieuw thuis stichten. De kolonisten kozen voor optie twee. Lokale gemeenschappen, zoals de Indianen, en het landschap middels aantasting en uitputting moesten het dan ontgelden. Het land van aankomst werd niet met diepe nieuwsgierigheid en verwondering bekeken. De ruimtebaronnen zijn de nieuwe voortrekkers van deze horizontale houding.
Maar eerlijke, duurzame ruimtevaartindustrie komt er niet zomaar via het Maanverdrag. Die invulling komt er doorgaans door middel van rechtszaken en maatschappelijke druk. Beide zijn er m.b.t. de maan nog niet geweest. Dus zal er een nieuwe taal moeten ontstaan van het zogenaamde verticale denken middels onder meer talloze mythes, tradities en verhalen. De maan is geen object, doch een levende en vaak zelfs communicerende verschijning. De maan was de beschermheilige van geliefden en weerwolven, van dichters en gekken. Verlies van die poëtische blik op de maan was een culturele aderlating.
Apollo is de naam van de Griekse God van de poezie en de kunst. Wij moeten nadenken over de bescherming van de Maan en daarom beveel ik samen met Marjolijn van Heemstra Moon Village Assoicatio sterk aan. Een groeiende ngo waar eenieder met interesse in of liefde voor de maan en maanreizen zich bij kan aansluiten.
Op naar een duurzame en ethische toekomst voor de Maan.
S.F. Nar
